اساس و پایه‌های اولیه مکتب هنری تبریز یا به بیان دیگر (مکتب هنرهای کتاب‌آرایی تبریز) را باید در اواخر سده هفتم هجری قمری در دربار ایلخانان مغول و به‌ویژه در کتابخانه رشیدالدین فضل الله همدانی در (ربع رشیدی) تبریز جستجو کرد.
در پرتو تلاش‌های استادان نقاشی، خوشنویسی، جلد‌سازی، کاغذسازی و... گردآمده از چهارگوشه قلمرو پهناور ایلخانی و حتی فرا‌تر از آن در این کتابخانه، آثار مصوری چون «منافع الحیوان دمیری»، «جامع‌التواریخ» و شاهنامه معروف «دموت» پدید آمدند. در این دوره تبریز در پرتو پیشرفت همه جانبه آثار عرضه شده، به عمده‌ترین مرکز نگارگری خاور نزدیک و میانه تبدیل شد و مراکز مختلف پراکنده در سرزمین‌های این منطقه را تحت تأثیر قرار داد.
مکتب هنری تبریز با تأثیر و تأثر از تجارب مکاتب هنری سمرقند و هرات در دوره صفوی به اوج شکوفایی رسید. با این پیشینه درخشان تبریز از دیر‌باز شاهد ظهور هنرمندان بزرگی در رشته‌های مختلف هنری ازجمله در خوشنویسی و کتابت بوده است.
از هنرمندان خوشنویس تبریزی می‌توان به نام‌هایی چون خواجه عبدالله صیرفی (قرن هشتم هجری) میرعلی تبریزی (واضع خط نستعلیق و از هنرمندان قرن هشتم و نهم)، جعفر تبریزی (ملقب به بایسنغری و از هنرمندان قرن نهم هجری)، اظهر تبریزی (قرن نهم هجری)، علاءالدین بیک تبریزی (قرن دهم هجری)، ملا عبدالباقی تبریزی (قرن یازدهم هجری)، علیرضا عباسی (قرن یازدهم هجری)، میرزا محمد‌شفیع تبریزی (متوفی بسال ۱۲۵۲ ﻫ. ق) و در دوره معاصر بزرگانی چون میرزا طاهر خوشنویس (۱۳۵۵- ۱۲۶۸ ه. ش) و استاد حسن هریسی (۱۳۶۲- ۱۲۸۲ ه. ش) و... دیگر اشاره کرد.
بر بلندای طاق مرمری مدخل این بنا آیات ۱۸ و ۱۹ سوره الجن نقش بسته و از رقم «کتیبه علاالدین» معلوم می‌شود به خط علاءالدین تبریزی خطاط معروف زمان شاه طهماسب صفوی نگاشته شده است. همچنین بر کتیبه مرمرین منصوب به جانب شمالی مدخل بنا کتیبه‌ای متضمن فرمان شاه تهماسب اول نقش بسته است در کتیبه اخیر نامی از نگارنده کتیبه برده نشده لیکن زیبایی و شیوه کتابت احتمال انتساب آن به علاالدین را قوت می‌بخشد.
مسجد صاحب‌الامر تبریز در جانب شرقی میدان صاحب‌آباد قرار گرفته است. نخست مسجد سلطنتی شاه طهماسب صفوی بود. در سال ۱۰۴۵ قمری به وسیله سپاهیان سلطان مراد چهارم تخریب شد. پس از عقب‌نشینی عثمانیان دو باره آباد شد. در زلزله شدید سال ۱۱۹۳ ه. ق، باز فرو ریخت. در سال ۱۲۰۸ به وسیله جعفر قلی‌خان دنبلی ملقب به باتمانقلیچ پسر احمد خان تجدید بنا یافت.
این اثر ارزشمند تاریخی‌مذهبی ازسوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در ردیف پروژه‌های ملی موزه‌ای مورد مرمت و نگهداری قرار گرفته است و به دلیل ارزش‌های تاریخی این بنا که خود در بردارنده آثاری از خط و کتابت نیز است، و همچنین جایگاه تبریز و هنرمندان آن در عرصه خط و کتابت در گذشته و حال و با توجه به پیشینه درخشان این مجموعه، بخشی از آن از سال ۱۳۸۰ به‌عنوان موزه قرآن و کتابت در معرض بازدید علاقه‌مندان قرار گرفته است.
در این مجموعه گنجینه نفیسی از نسخ قرآن مجید مربوط به ادوار مختلف تاریخ و قطعات زیبایی از آثار خوشنویسان بنام ایران به نمایش گذاشته شده است.
*کار‌شناس میراث‌فرهنگی آذربایجان شرقی
انتهای پیام/
